20 Σεπ 2011

ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ


ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Σελ. 748, Μάιος 2011


     Με ένα ογκώδες μυθιστόρημα, επιστρέφει στις προθήκες, μετά από τριετή "σιωπή", ο βραβευμένος με το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ, συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος.
     Πρέπει να ομολογήσω, πως όταν έπιασα στα χέρια μου και ξεφύλλισα το βιβλίο...τρόμαξα. Πρόκειται για 748 πυκνογραμμένες σελίδες, με πολύ μικρή γραμματοσειρά Όμως πρέπει επίσης να ομολογήσω, πως όταν προχώρησα στην ανάγνωση, θεώρησα πως οι σελίδες είναι λίγες κι ευχόμουν να βρεθεί ένας τρόπος μαγικός, να μην τελειώσει το βιβλίο.
     Ο συγγραφέας επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία των Ρωμιών της Πόλης, την ταραγμένη περίοδο (με τις συνεχείς εξεγέρσεις των γενιτσάρων, την εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας και το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821), από το 1808 έως το 1831-αν και τώρα που το σκέφτομαι, δεν πρέπει να υπήρξε περίοδος που να μην ήταν ταραγμένη για τους Έλληνες της Πόλης. Και το κάνει, μέσα από τα απομνημονεύματα που "έγραψε" ο Τζανής Κομνάς, που ανδρώθηκε τη συγκεκριμένη περίοδο και τα έφερε έτσι η Τύχη και τα γυρίσματα των καιρών, ώστε να ζήσει μια ζωή σαν μυθιστόρημα. "Έπιασα να γράψω τούτο το στόρημα, ως ιστορητής και ιστορούμενος. Να περπατήσουν πάνω στο χαρτί όσα μοναχός αξιώθηκα να ζήσω και όσα οι μαρτυρίες άλλων ακούμπησαν στην πένα μου. Γιατί πολλών εζήτησα τη βοήθεια και μ' απολογήθηκαν με το στόμα ή μου τα έδωκαν γραμμένα. Κι είναι και λόγια άλλων, όπως τα εκράτησα στο νου μου, γιατί σαν με συνεπήρε αυτός ο πυρετός εκείνοι ήταν αφανισμένοι απ' τη ζωή". Γιατί όμως ο Τζανής, ένας "ανώνυμος" αρωματοποιός επιλέγει να μιλήσει για τη ζωή του; "Μα τούτα των βασιλέων και των δεσποτών δεν έχουν τελειωμό κι εγώ θέλω να ιστορήσω τα των απλών ανθρώπων, που ποτίζουν με το αίμα, τις συνήθειες και τις ψυχές τους, όλες τις κατοπινές γενιές. Γιατί, κατά πως στοχάζομαι, το μπόλι που βάνει στο νου του γιου ή της κόρης ο γονιός έχει πλιότερη αξία".
     Γύρω από τον Τζανή, κινείται ένας ολόκληρος κόσμος. Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Φράγκοι και όλο το υπόλοιπο μωσαϊκό των φυλών που συγχρωτίζονταν στην Πόλη. Το οποίο ο συγγραφέας περιγράφει με εξαντλητικές, αλλά όχι κουραστικές λεπτομέρειες για τα...πάντα! Δεν υπάρχει πτυχή της δημόσιας, κοινωνικής ή ιδιωτικής ζωής των κατοίκων της Πόλης, για την οποία ο συγγραφέας να μην έχει να παραθέσει άπειρες λεπτομέρειες, δημιουργώντας έτσι ένα λεπτοδουλεμένο "εργόχειρο". Λεπτομέρειες οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στο χτίσιμο και τη διαμόρφωση μιας νοοτροπίας, που είχαν όλοι οι Πολίτες και ιδιαίτερα οι Έλληνες. Για την καθημερινή ζωή, τους διαφυλετικους έρωτες και τους κινδύνους που έκρυβαν, τη ζωή των πλουσίων, των φτωχών, για τους οραματιστές, τις συμμορίες των δρόμων που τις απάρτιζαν είτε κάποιοι φτωχοδιάβολοι, είτε αυτοί που ήταν επιφορτισμένοι με την τήρηση της τάξης, οι οποίοι με το πρόσχημα της εκτέλεσης των καθηκόντων τους, "άρμεγαν" κανονικά όποιον άτυχο έπεφτε στα χέρια τους, τους χασικλήδες, που αποτελούσαν υπολογίσιμη αριθμητικά ομάδα, τους δερβίσηδες, τους κρυπτοχριστιανούς (που εκτός από το Χριστό, δεν παρέλειπαν να κάνουν τελετές στις θεότητες του παγανιστικού παρελθόντος), τη διαφθορά του κλήρου, τις ερωμένες των Πατριαρχών, οι οποίες κατοικούσαν σε σπίτια απέναντι από το Πατριαρχείο.
     Μαθαίνουμε ακόμα για τις δύο από τις μεγάλες "πληγές" της Πόλης: τις πυρκαγιές, που λόγω της ξυλοκατασκευής των σπιτιών, όταν ξεσπούσαν αφάνιζαν συνοικίες ολόκληρες και την πανούκλα, η οποία εξαπλώνονταν ραγδαία, λόγω της έλλειψης έστω και στοιχειωδών κανόνων υγιεινής -η περιγραφή κάποιων τμημάτων της Πόλης είναι αποκαλυπτική, αφανίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
     Αλλά μαθαίνουμε και για τις καλές στιγμές: τα γλέντια, τα τραγούδια, τις βεγγέρες, τους αρραβώνες, τους γάμους...Κι όλα αυτά, ενταγμένα αριστοτεχνικά στη δομή του μύθου, χωρίς ίχνος διδακτισμού.
     Κλείνοντας, θέλω να πω, ότι άξιζε και με το παραπάνω η τριετής αναμονή. Ο Γιάννης Καλπούζος, για μια ακόμη φορά, μας εκπλήσσει ευχάριστα και μας προσφέρει ένα "μεγάλο" , καλογραμμένο μυθιστόρημα, με πλήθος χαρακτήρων τους οποίους σκιαγραφεί και "σκηνοθετεί" με μαεστρία, που πρέπει να διαβάσει κάθε αναγνώστης που ενδιαφέρεται για την καλή λογοτεχνία, για την ιστορία κάθε γωνιάς του ελληνισμού και που είναι απόκτημα για κάθε βιβλιοθήκη. Πέρα από τον μύθο, τη γραφή, την εξαιρετική απόδοση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, θαυμασμό προκαλεί η συγκέντρωση ενός τεράστιου όγκου πραγματολογικών στοιχείων, αλλά και ο χειρισμός του, που έγινε με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην κουράζει και να μην αποπροσανατολίζει τον αναγνώστη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου